راهنمای کامل مالیات بر ارث؛ قوانین و محاسبات از صفر تا صد

مالیات بر ارث، یکی از انواع مالیات‌های مستقیم در نظام مالیاتی کشور محسوب می‌شود. پس از فوت یک فرد، اموال و دارایی‌های وی بین وراث تقسیم می‌شود اما پیش از تقسیم ارث، هر یک از وراث باید سهم مشخصی از مالیات را به دولت بپردازند. در این مقاله با مفهوم مالیات بر ارث، نحوه محاسبه آن و قوانین حاکم بر آن آشنا می‌شویم. شایان ذکر است که این محتوا از سایت سپید ارقام امین اقتباس شده است. 

مفهوم کلی مالیات و انواع آن

برای درک بهتر مالیات بر ارث، ابتدا باید با مفهوم مالیات آشنا شویم. مالیات مبلغی است که دولت برای تأمین هزینه‌های عمومی از اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌کند. مالیات‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم. مالیات بر ارث از نوع مستقیم محسوب می‌شود، زیرا به‌صورت مستقیم از دارایی افراد دریافت می‌گردد.

مالیات بر ارث چگونه اعمال می‌شود؟

در زمان فوت یک فرد، وراث موظف‌اند ظرف مدت یک سال، اظهارنامه مالیات بر ارث را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. در صورت ارائه به‌موقع این اظهارنامه، هزینه‌هایی مانند کفن و دفن و بدهی‌های متوفی از کل دارایی‌ها کسر شده و سپس مالیات بر اموال باقی‌مانده محاسبه می‌شود. اگر اظهارنامه دیر ارسال شود، این هزینه‌ها کسر نشده و مالیات از کل دارایی‌ها اخذ خواهد شد. همچنین دریافت مفاصاحساب مالیاتی برای انجام مراحل قانونی انتقال اموال ضروری است.

چه اموالی شامل مالیات بر ارث می‌شوند؟

طبق ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر ارث شامل دسته‌های مختلفی از اموال است:

•  حساب‌های بانکی و سود آن‌ها
• اوراق بهادار و سود مرتبط
•  سهام بورسی و غیربورسی و سهم‌الشرکه
• املاک مسکونی، اداری، تجاری، باغ و زمین
• وسایل نقلیه مختلف
• سرقفلی، حق اختراع و سایر امتیازات
• اموال موجود در خارج از کشور
• کالاها و تجهیزات واحدهای تولیدی و تجاری

میزان مالیات برای هر نوع دارایی متفاوت است و بسته به طبقه وراث (اول، دوم یا سوم) نرخ‌ها تغییر می‌کنند.

محاسبه مالیات املاک در ارث

مالیات بر ارث برای املاک به شرح زیر تعیین می‌شود:

• املاک مسکونی: ۷.۵٪ از ارزش معاملاتی
• املاک تجاری و اداری: ۳٪ از ارزش روز
• باغ و زمین‌های کشاورزی: ۷.۵٪ از ارزش معاملاتی

ارزش معاملاتی توسط سازمان امور مالیاتی و در قالب دفترچه‌ای برای هر منطقه تعیین می‌شود و معمولاً از قیمت واقعی ملک کمتر است. در خصوص املاک تجاری و اداری، ارزیابی بر اساس ارزش واقعی روز انجام می‌شود.

نحوه محاسبه مالیات خودرو در ارث

نرخ مالیات خودرو به تاریخ فوت متوفی و طبقه وراث بستگی دارد. برای فوت‌های پس از سال ۱۳۹۵:

• وراث طبقه اول: ۲٪
• وراث طبقه دوم: ۴٪
• وراث طبقه سوم: ۸٪

در قانون قدیم این درصدها بسیار بیشتر بود و به ترتیب ۳۵٪، ۴۵٪ و ۶۵٪ تعیین شده بود.

قوانین جدید و قدیم مالیات بر ارث؛ مقایسه و تغییرات مهم

قوانین مالیات بر ارث در ایران پس از سال ۱۳۹۵ تغییرات قابل توجهی داشته‌اند. در قانون قبلی، کل دارایی‌ها به‌صورت یکجا و بدون تفکیک نوع دارایی محاسبه می‌شد. اما در قانون جدید:

• اظهارنامه به‌صورت تفکیکی برای هر دارایی ارائه می‌شود.
• نرخ مالیات بر اساس نوع دارایی و طبقه وراث تعیین می‌شود.
• معافیت‌هایی نظیر اثاث منزل متوفی، وجوه بیمه عمر و مزایای پایان خدمت اعمال می‌شود.

برخی از معافیت‌های مالیاتی در قانون جدید:

• اثاث منزل در محل سکونت متوفی
• وجوه بیمه‌های عمر و اجتماعی
• خسارات و دیه ناشی از فوت
• وجوه بازنشستگی و مزایای پایان خدمت
• اموال وقف شده به مؤسسات عمومی

مدارک لازم برای پرداخت مالیات بر ارث

۱. گواهی انحصار وراثت

۲. اظهارنامه مالیات بر ارث (با اطلاعات کامل از اموال و بدهی‌های متوفی)

۳. مراجعه به اداره مالیات و ارائه مدارک تکمیلی

۴. پرداخت مالیات و دریافت مفاصاحساب

پرداخت مالیات از طریق سامانه رسمی دولت (tax.gov.ir) نیز امکان‌پذیر است.

در نهایت، بر اساس قانون، دفاتر اسناد رسمی و بانک‌ها تنها در صورت ارائه مفاصاحساب مالیاتی اجازه انتقال یا تحویل اموال به وراث را دارند.

نتیجه‌گیری

مالیات بر ارث از مهم‌ترین انواع مالیات‌های مستقیم در ایران است و نحوه محاسبه آن به نوع دارایی و درجه نزدیکی وراث با متوفی بستگی دارد. آگاهی از قوانین جدید می‌تواند به کاهش هزینه‌های قانونی و تسهیل فرآیند انتقال ارث کمک کند. در صورت بی‌اطلاعی از قوانین، ممکن است وراث ناچار به پرداخت مالیات بیشتری شوند یا زمان طولانی‌تری برای دریافت ارث صرف کنند.